Diferencia entre revisiones de «Elegía a la muerte de Atahualpa»

De Wikisource, la biblioteca libre.
Contenido eliminado Contenido añadido
Lingrey (Discusión | contribs.)
Deshecha la edición 196531 de 190.155.169.179 (disc.)
Línea 5: Línea 5:
Para el enemigo del Cusco horrible flecha
Para el enemigo del Cusco horrible flecha
que amanece.
que amanece.
hola!!!!!
Por todas partes granizada siniestra
Por todas partes granizada siniestra
golpea.
golpea.

Revisión del 23:00 7 may 2009

Elegía a la muerte del Inca Atahualpa

¡Qué arco iris este negro arco iris que se alza? Para el enemigo del Cusco horrible flecha que amanece. Por todas partes granizada siniestra golpea.

(...)

Sus dientes crujidores ya están mordiendo la bárbara tristeza; se han vuelto plomo sus ojos que eran como el sol, ojos de Inca. Se ha helado ya el gran corazón de Atahualpa. El llanto de los hombres de las Cuatro Regiones ahogándole. Las nubes del cielo han dejado ennegreciéndose; la madre luna, transida, con el rostro enfermo, empequeñece. y todo y todos se esconden, desaparecen, padeciendo.

La tierra se niega a sepultar a su Señor, como si se avergonzará del cadáver de quien la amó, como si temiera a su adalid devorar.

(...)

Bajo extraño imperio, aglomerados los martirios, y destruidos; perplejos, extraviados, negada la memoria, solos; muerta la sombra que protege; lloramos; sin tener a quién o a dónde volver, estamos delirando.

(...)

El límpido, resplandeciente trono de oro y tu cuna; los vasos de oro, todo se repartieron.

(...)

¿Soportará tu corazón, Inca, nuestra errabunda vida dispersada, por el peligro sin cuento cercada, en manos ajenas, pisoteada?

Tus ojos que como flechas de ventura herían ábrelos; tus magnánimas manos extiéndelas; y con esa visión fortalecido despídenos.

{{Infotexto Escrita en el siglo XVII y se conservado en tradición oral, después se escribió en quechua y fue traducida por José María Arguedas. En 1962 el artista plástico Fernando de Szyszlo hace una exposición de 13 cuadros, inspirados en el poema, en el Instituto de Arte Contemporáneo. En 2001 es incluida en Lecturas de poesía clásica. Tomo I. De Mesopotamia a la Edad Media.}}

Apu Inca Atawallpaman

Runasimipi harawi, mana riqsisqa ruraqmanta, J. M. Farfán-pa uyarispa qillqasqan.

Ima k'uychin kay yana k'uychi Sayarimun? Qusqup awqanpaq millay wach'i Illarimun, Tukuy imapi saqra chikchi T'akakamun!

Watupakurqan sunqullaymi Sapa kutin; Musquyniypipas ch'iqmi-ch'iqmi Uti-uti, Chiririnka qhinchataraqmi, Aquy phuti.

Inti tutayan q'illuyaspan Huk watuypi; Atawallpa ayachaspa Chay sutinpi Wañuynillanta chikachaspa Huk ch'illmiypi.

Umallantas wit'unkuña Millay awqa; Yawar mayus purisqanña P'allqa-p'allqa.

Q'iqmaq kirus yarphachakunña Llakiy sallqa. Titiyanñas Inti ñawillan Apu Inkap.

Chiriyanñas hatun sunqullan Atawallpap. Tawantinsuyus waqallasqan Hik'isparaq.

Pacha phuyus tiyaykamunña Tutayaspa. Mama killas qamparmananña Wawayaspa; Tukuy imapas pakakunña Llakikuspa.

Allpas mich'akun miqllayllanta Apullanpaq, P'inqakuq hina ayallanta Munaqninpaq. Manchakuq hina waminqantan Millp'unqanpaq.

Qaqapas ch'ilan apunmanta Wankhakuspan; Mayupas qhaparin phutiymanta Hunt'akuspan.

Wiqikuna kuska tanta Mich'ukuspa. Pi runam mana waqanmanchu Munaqninpaq? Ima churin mana kanmanchu Yayallanpaq?

Anchhiq, phutiq sunqu k'irilla Mana t'aklla! Ima urpim mana kanmanchu Yananmanta? Musphaykachaq t'illa luwichu Sunqunmanta?

Yawar wiqi qhichu-qhichu Kusinmanta, Rirp'uy phaqcha wiqillanwan Ayallanta. Armaykuspa wawa sunqunwan Miqllayllanta.

Chunka makiy kamarinninwan Lulusqanta, Sunqunllanpa raphrallanwan P'intiykuspa, Qhasqullanpa llikallanwan Qhataykuspa. Llakiq ikma qhaqyaynillanwan Qhaparispa.

Pallukunam mumuykunña Yanakama. Willaq umu yaqullakunña Arphankama; Llapa runam wachurikunña P'uytunkama.

Wañuy p'itin, llaki musphan Mama qhuya; Mayu-mayu wiqin phawan Q'illu aya! Tikay-tikay uyallanpas, Simillanpas. Maytam rinki chinkarispayki Ñawiymanta Kay suyuta saqirispayki Llakiymanta, Wiñayllapaq t'aqakuspayki Sunquymanta?

Wasi hunt'a quri qullqiwan Yuraq awqa, Atiy millp'uy millay sunquwan Tanqa-tanqa; Aswan-aswan t'ituy munaywan Phiña sallqa, Tukuy imata quchkaptiyki Sipisunki!

Munayninman hunt'aykuchinki Qam sapayki Qasamarkapi wañuspayki P'uchukanki.

Thukuruyanñam sirk'aykipi Yawarniyki; Qhuqayarinñam ñawiykipi Rikuyniyki; Ancha quyllur lliplliynillanpi Qhawayniyki.

Anchhin, phutin, purin, phawan Urpillayki, Muspha-muspha llakin, waqan Sunqullayki. Aquyraki ñak'ariywan Sunqu p'aki.

Chullmi-chullmi quri wantu K'irawniyki, Tukuy ima quri puytu Rak'i-rak'i.

Huk makipi ñak'ay qutu T'ipi-t'ipi, Tunki-tunki yuyay manaspa Sapalayku, Mana llanthuyuq rikukuspa Waqasqayku, Mana pi mayman kutirispa Musphachkayku.

Atinqachu sunqullayki, Apu Inka, Kanaykuta chinkay chaki Mana kuska, Chik'i-chik'i hukpa makinpi Saruchasqa?

Ñukñu wach'i ñawillaykita Kicharimuy, Ancha qukuq makillaykita Mast'arimuy, Chay samiwan kallpanchasqata Ripuy ñiway.