Página:Comentarios del Pueblo Araucano II.pdf/25

De Wikisource, la biblioteca libre.
Esta página ha sido corregida
 

CRIANZA DEL INDIO

1.—Ñi llegün meu pu che kinfí ta utren, aren, ko ka ñi wifuntulen; fei meu lle chun ta kimlayafui ñi wifuntulen ñi kupulwe meu, tañi küme trarilen nieu? 1.—Desde que el niño viene al mundo sabe lo que es frio, calor, agua i prision, pues ¿cuán doloroso no será para él permanecer encerrado en su cuna, envuelto en fajas sin poder mover ningun miembro de su cuerpo? [1]
2.—Ñi ņümayael tukulelņekei moyó gun meu. Tañi küme liftaņeal utruftukuņekei ko meu, ayiukei tañi ñuke ñamlu ta ko meu: entuņekei ka oño ñamkei ko meu, fei meu trana-elņekei kachu meu tañi pañintuael antü meu. 2.—Al llorar se le pone el pecho para que sacie su apetito. Para asearlo se le saca i se le lanza al estero, es un placer para su madre verlo sumerjirse; sacarlo i volverlo a zabullir para tirarlo en seguida sobre el pasto a fin de que aproveche los rayos del sol.
3.—Tremlu elmeņekei kullin meu, ufisa meu tañi kamañņeael, fei meu kim-aukantukei. Mari, epu mari chi kompañ eņu aukantukei; notulkefi tañi kimņeael chuchi ñi doi kauchu ņen. 3.—Si crece se le manda al campo a pastorear el rebaño i aquí es donde aprende sus juegos. Junto con diez o veinte muchachos de su edad rivaliza en ser el mas esperto para tal o cual juego.
4.—Doi fuchalu werküņekei ka tañi yeumeael cheu ñi werküņen meu katalņekei tañi pu ke namun pidzwiñ meu. 4.—Al estar mas grande entra ya al servicio de emisario i a fin de que siempre ejecute con rapidez sus obligaciones le sangran las piernas con sanguijuelas (pirhuines).
  1. Las palabras castellanas que van en cursiva en este trozo son traducciones libres. En el orijinal mapuche van en cursiva palabras de procedencia castellana, [R, Lenz.]