Vocabularios y nuevos materiales para el estudio de la lengua de los indios Lican-Antai (atacameños)-calchaquí/IV

De Wikisource, la biblioteca libre.

II. PARTE

PADRÓN DE KILMES Y KALIANES [1]
(Del Archivo Nacional de Buenos Aires)
Papel para los años
1684, 1585 y 1696

En el. Pueblo y reducción de Santa Cruz de los Quilmes, tres leguas poco más ó menos de la ciudad de la Trinidad Puerto de Buenos Aires, en 12 días del mes de Abril de 1682 años: El Capitan don Miguel Castellanos, Contador, Juez Oficial de la Real Hacienda en dicha ciudad y sus provincias del Río de la Plata y Paraguay. Por S. M. que Dios guarde; para efecto de hacer padrón de los Indios é Indias de dicho pueblo y reducción y reconocer los que deben pagar Tassa, ó ser reservados de ella en presencia de mi el presente escribano y asimismo estando presentes el Doctor don Melchor de Izarra, Cura doctrinante de dicho pueblo y el Sargento don Miguel Troncoso su correjidor juntamente con el alferez Clemente Rodriguez, Protector General de los Naturales, Y así todos juntos y haviéndose recogido toda la gente de dicha Reducción á toque de campana que se estuvo tocando por más tiempo de dos horas, y con el libro de Coleturias que manifestó el dicho Cura Doctrinante y con la lista del último Padrón que se hizo de los Indios de esta dicha reducción el año pasado de 1680 en dos días del mes de Mayo. Se hizo este Padrón en la forma y manera siguiente:

KILMES
Abancuy, mujer
Abanchy mujer"
Abata, hombre
Abati hombre"
Abauchay, m.
Abayan h.
Acansey h."
Accocha, (cacique)
Aliue, h.
Alsan h."
Allampu h."
Allanqui h."
Amblaquí h."
Ampalla h."
Anchayo h."
Anchita h."
Anllagua, m.
Añaipi, h.
Apil h."
Aquinchay, h.
Asojan h."
Astaban h."
Aucho h."
Ates h."
Aycuña h."
Baltos h."
Ballais h."
Bancux, m.
Cabana, h.h."
Cachaupe h."
Cachi-qui h."
Cachimay h."
Caipicha h."
Calauza h."
Calchiuar h."
Caliva h."
Callafi h."
Camincha, m.
Camllapi, m.
Campilla, m.
Canilta, m.
Casilta, m.
Catali, h.
Catalme, h.
Catibas, h.
Cauanan, h.
Cauanche, h.
Caypiccha, h.
Comanchao, m.
Cunaype, h.
Chacaba, m.
Chafa, h.
Chaipi, m.
Chama, m.
Chamica, m.
Chamilca, m.
Champusa, h.
Chanagua, m.
Chanaype, m.
Chancano, h.
Chansaba, m.
Chalpi, m.
Chapi, m.
Chapuma, h.
Chascagua, m.
Chascaguay, h.
Chauchica, m.
Chavel, m.
Chayauca, h.
Chayapi, h.
Chucuncay, h.
Chumay, h.
Famacalla, h.
Filca, h.
Gachipay, h.
Guachampa, h.
Guachil, m.
Gualyaca, h.
Guallquipa, h.
Gallchicay, h.
Guanpichan, h.
Guaquilmay, h.
Guaquinchay, h.
Guayanble, m.
Guayanpi, h.
Guayaquil, h.
Guita, h.
Ichana, h.
Ijama, h.
Illaua, m.
Iluchaime, m.
Impaxil, m.
Incaize, h.
Incapacha, h.
Inquina, m.
Ipallam, h.
Iquicho, m.
Iquimay, h.
Laguachi, m.
Laix, h.
Lamac, h.
Limpay, h.
Llabca, m.
Llacche, h.
Llacapas, m.
Llacas, h.
Llaica, m.
Llampa, h.
Llanen, h.
Llaypucha, m.
Malanzi, h.
Mallica, m.
Maquitay, h.
Miquinay, h.
Naycagua, m.
Opuccha, m.
Osta (hosta?), h.
Paco, h.
Pallamay, h.
Pallamay, m.
Pasagua, m.
Parabay, h.
Peguante, h.
Perendengue, h.
Pichaguay, h.
Pipis, m.
Pisay, m.
Piscay, h.
Pisiaca, h.
Piti, h.
Piuanche, h.
Quichauel, m.
Quichincha, h.
Quilintay, h.
Quisami, m.
Sabanqui, h.
Sachamon, h.
Sachica, h.
Sachica, m,
Sancalmay, h.
Saipu, m.
Sanquinay, h.
Sapatucla, h.
Sialtaud, m.
Silpiguay, m.
Silpina, h.
Silpincay, h.
Silun, h.
Sillamay, h.
Simichan, m.
Sinquinay, h.
Sipilmana, h.
Sipitulpa, h.
Siquimay, h.
Siquinay, h.
Subcala, h.
Tancolmay, h.
Tantil, m.
Taquilo, h.
Titayan, b.
Uchapa, m.
Uchucan, h.
Uguenche, a
Uncacha, m.
Uncalla, m.
Uncasil, m.
Uti, h.
Valinchay, h.
Vallais, h.
Vichicay, m.
Yabanchin, m
Yampaxil, h.
Yapay, m.
Zanquil, m.
Zapalli, m.
Zapan, m.
Zapatucla, h.
KALIANES
Abayan, h.
Achaipi, h.
Achaipi Caliano, m.
Alei, h.
Alichay, h.
Amilca, m.
Anjuri, h.
Apaussa, h.
Aquilau, h
Auquí, h.
Balinchay, h.
Bindus, h.
Cabilmay, h.
Cachicachi, h.
Cachiqui, m.
Caipuchis, m
Calimay, h.
Caliua, h.
Campacay, h.
Canasi, m.
Chacassi, h.
Chaint, m.
Chancol, h.
Chilcomay, h.
Gualquitay, h.
Guampichan, h.
Guayanble, h.
Guayanchil, h.
Iguanchay, m.
Isayan, h,
Llabincay, m.
Llamac, m
Llamuc, m.
Llaquinchay, m.
Llasca, m.
Mitis, h
Pajami, m
Quizampa, m
Sachica, m.
Samaya, m
Samayan, m.
Saminta, h.
Sapajan, h.
Sapaucan, h.
Sicca, h.
Silpicay, h.
Simanan, h.
Sipitulpa, h.
Siquitay, h.
Yutayan, h.


APELLIDOS DE INDIOS DE AMBOS SEXOS QUE SÉ ENCUENTRAN EN UNOS EMPADRONAMIENTOS DE FINES DEL SIGLO XVII Y PRINCIPIOS DEL XVIII EN EL ARCHIVO DE CATAMARCA.


Aballay cacique Guachajchi
Aballay" cacique" Paysipa.
Aballay" cacique" Machigasta.
Abaucha
Abauchay
Abilinday: Tinogasta.
Acampi: Tinogasta"
Acanchi: Ingamana
Achamin: Olcagasta
Achapac: Guachajchi
Achaupac
Achipay: Ingamana
Achuela
Achuxna: Pisapanacu
Achuxna" Guachajchi
Aimache
Alimin: Olcagasta
Alucan
Alugon: Pisapanacu
Allaimi: Guachajchi
Ampi: Paysipa
Anitay
Añacay
Asaica: Pisapanacu
Asanu Pisapanacu"
Asimin, cacique de Olcagasta
Asintay: Pisapanacu
Ancaba ó Aucaba: Tinogasta
Aumpa: Huasan
Auquio: Tucumangasta
Axlato
Ayachi: Ingamana
Ayampox: Tinogasta
Aymacha: Calchaquí
Aysampas: Tucumangasta
Ayuchil: Ingamana
Ayunda: Pisapanacu
Ayuxna: Ingamana
Bacalí
Baiamble: Huachaschi
Balanpis: Pisapanaco
Balcusa
Balimba: Huachaschi
Bicamsa: Olcagasta
Billa: Huachaschi
Cachusna
Caimi: Ingamana
Caimincha: Pisapanaco
Cajilla: Pisapanaco"
Calduse: Pipanaco
Calí: Tinogasta
Caliba: Tinogasta"
Catibas: Tinogasta"
Caliba: Olcagasta
Caliba" Paysipa
Caliva: Guachaxse:
Calsapí: Ingamana
Callamuy: Paysipa
Callave, cacique Pipanaco
Callaxuve: Ingamana
Campilla: Ingamana"
Cañacha: Amangasta
Capilba: Sabuil
Capilma: Sabuil"
Casanpa: Pipanaco
Catamon: Tinogasta
Catintuclla
Cauana: Ingamana
Coneta: Guachaxse
Cotaoy: Olcagasta
Coyuca: Tinogasta
Cuicha: Ingamana
Cumali: Pisapanaco
Cumali": Amangasta
Cumanse: Huachasche
Cumanse": Sabuil
Cumanse": Pipanacu
Cumanse": Tinogasta
Cuncas: Ingamana
Cuninja: Amangasta
Cuninjua: Paysipa
Cutayan: Machigasta
Cutoyan: Paysipa
Chacampi: Pisapanaco
Chacani
Chacarac: Ingamana
Chacomo: Tinogasta
Chaicsa: Ingamana
Chaicsa": Guasan
Chaicsa": Huachaschi
Chamaica: Pisapanaco
Chamaico: Guachaxse
Chambleca: Saujíl
Chamaya: Pisapanaco
Chamasin: Ingamana
Chamhana: Pisapanaco
Chamixta: Pisapanaco"
Chamuxna: Pisapanaco"
Chanampa
Chanampa" Huachaschi
Chanampa" Sanjíl
Chanampa" Ingamana
Chanampa" Amangasta
Changano: Guachaxse
Chanquil: Pisapanaco
Chañau: Saujil
Chasampi
Chaxiqui: Guachaxse
Chay (fem.): Olcagasta
Chaylla: Tinogasta
Chayta: Paysipa
Chinaico: Ingamana
Choapa: Guasan
Chullama: Pisapanaco
Chullama, el cacique de Saujíl
Chumay: Huachaschi
Chumbicha: Guachaxse
Chumbita: Olcagasta
Chumbita" Paysipa
Chumllau (n?): Guachaxse
Fihala: Guachaxse
Filino: Guachaxse"
Gaupi: Ingamana
Guaicasa: Ingamana"
Gualcomay: Paysipa
Gualsacan: Guachaxse
Guambicha: Pipanaco
Guananca: Amangasta
Guanca: Tinogasta
Guanchicay: Machigasta
Guanchipcha: Pisapanaco
Guansilpa: Pipanaco
Guanquillao: Paysipa
Guaquinchay: Olcagasta
Guasinan: Tinogasta
Guanchil: Ingamana
Guayapi: Tinogasta
Hachampí (s), cacique Ingamana
Hamanchay: Pipanaco
Hancate: Saujíl.
Icampa: Guasan
Icaño: Pipanaco
Ichaco: Tinogasta
Ichaguan
Ichaha: Pipanaco
Ichaica: Ingamana
Ichauil: Ingamana"
Ichambli: Ingamana"
Ichilco: Pisapanaco
Ilhaha: Tucumangasta
Illauqui: Guachaxse
Illcapil: Pipanaco
Imasan: Guasan
Impasil: Pipanaco
Imsay: Huachaschi
Imucha: Ingamana
Inchapa: Tinogasta
Incasapa: Inganama
Incasil (jil): Guachaxse
Inquina: Pisapanaco
Inquina: Huachaschi
Inquina": Ingamana
Inquina": Tinogasta
Inquina": Olcagasta
Inquina": Paysipa
Insama
Iquisima: Tinogasta
Iquitina: Tinogasta"
Isanqui: Tinogasta"
Itincapax: Paysipas
Jotaan: Amangasta
Julaya: Machigasta
Laicsa: Pipanaco
Llacapas: Ingamana
Llain: Pipanaco
Llauaico: Guasan
Llauchipa: Ingamana
Llavaico: Ingamana"
Llumpa: Ingamana"
Machigasta: Machigasta
Mananqui: Ingamana
Maraña: Amangasta
Matapal: Tinogasta
Maucasi: Olcagasta
Mocayun: Tinogasta
Obensa
Ojachic: Olcagasta
Olalla
Pahuan: Machigasta
Pallamaide: Ingamana
Pallamay: Pipanaco
Pamostax ó
Jamostax: Amangasta
Panhacha: Ingamana
Pasauca: Ingamana"
Pasiña: Paysipa
Pasiquin: Tinogasta
Payauca
Piguala: Guachaxse
Piguanse: Ingamana
Pisola: Haachaschi
Pisola": Guasan
Pulcho: Amangasta
Pulpai- Pisapanaco
Quichanqui: Huachaschi
Quichanqui": Olcagasta
Salcala: Tinogasta
Sacaba, cacique de Tinogasta
Sacapac: Guachaxse
Sachais: Tinogasta
Salaba: Amangasta
Saliga: Pipanaco
Samalca: Amangasta
Samalca": Tinogasta
Samolca: Olcagasta
Sancatcha: Tinogasta
Sanquinay: Huachaschi
Saquilan: Tinogasta
Saquilan": Olcagasta
Sigampa, cacique de Tinogasta
Silpino: Tucumangasta
Sillamay: Pipanaco
Simincha: Guachaxse
Simuxcha: Guachaxse
Sincollay: Paysipa
Sinchoca: Ingamana
Siquimi: Pisapanaco
Siquiñay: Olcagasta
Soliga: Pisapanaco
Talcayac: Amangasta
Tancaba: Tinogasta
Tibsilay: Tinogasta"
Tilian: Tinogasta"
Tilian": Amangasta
Toclagua: Tinogasta
Tupula: Huachascho
Uchumin: Olcagasta
Ulima: Tinogasta
Uncachis: Pipanaco
Usi: Tucumangasta
Utimba: Guachaxse
Vaquinsay: Pisapanaco
Xamaico: Saujíl
Yabati: Paysipa
Yabatis: Machigasta
Yacsapa, cacique de Amangasta
Yaguachi: Paysipa
Yamostac: Ámangasta
Yampas: Guachaxse
Yampas" Pisapanaco
Yampax: Paysipa
Yampos: Pipanaco
Yamsil: Ingamana
Yamsil": Huachasche
Yamuxin: Guasan
Yauquin: Huachasche
Yausil: Amangasta
Yemali: Huachasche
Yobate: Tinogasta
Yucachac: Tinogasta"
Yucsilpi: Amangasta.


PADRÓN DE 1688


Abati: Calchaquí
Abaucai: Calchaquí"
Abayu, cacique
Aculpa: Yocan
Angnuio: Guachaxse
Apotauca: Ascata
Ascati: Paquilingasta
Atan ó Catan: Collagasta
Axlato, cacique Ingamana
Ayumna: Colpes
Ayuncha, cacique Hampagcaschas
Ayunda, cacique Paquilingasta
Ayunta, cacique Motemo
Bachacsi: Calchaquí
Bajinan: Asabgasta
Balincha, cacique Sijan
Balinchay: Ascata
Balincho: Calchaquí
Bilimpa: Calchaquí"
Cachoca: Yocan
Caliba: Amangasta
Calsapi, cacique Pantaño (1712)
Callavi, cacique Pipanaco.
Camalan, curaca Lacmi
Casiba: Alto
ditto: Santa Gertrudis (Lóndres)
Catamon: Asabgasta
Catan (Atan): Collagasta
Cauilaua: Calchaquí
Caxcha: Calchaquí"
Cocta: Calchaquí"
Colloupe:Calchaquí"
Concaui: Villapima
Cosalan: Yocan
Coyamichi, nación Zerana
Cumansi: Paquilingasta
Chacum: Pituil
Chalimin: Calchaquí
Chanampa, cacique Tinogasta
Chancanqui
Chancon: Vilgo ó Silgo
Changano: Guachaxse
Chasamipi: Colana
Chaxuique: Ingamana
Chiccha: Calchaquí
Chisco: Calchaquí"
Chumay: Calchaquí"
Chupalli: Calchaquí"
Escupal: Yocan
Fixala: Mocobí (?)
Guacamay: Calchaquí
Guachilca: Asabgasta
Guagalsiax: Calchaquí
Gualampi
Gualcuasa: Colana
Gualchay: Calchaquí
Gualincha: Calchaquí"
Gualsi
Guambicha: (Llacmi) Calchaquí
Guanchicay: Guachaxse
Guaquilmay: Yocan
Guenca: Calchaquí
Hampasti: Calchaquí
Hampi: Villapima
Icain
Iculcha: Calchaquí
Incayan: Yocavil
Inga (?): Huasan
Iquimay: Yocavil
Itaquil: Yocavil"
Juaychapi: Calchaquí
Lindon: Altos
Liquimay, cacique Ingamana
Llocain: Calchaquí
Llumpa: Ingamana
Machagbai: Paquilingasta
Machapal: Calchaquí
Machico: Collagasta
Maquicha: Paquilingasta
Maquis: Villapima
Moca: Calchaquí
Olalla: Asabgasta
Pabil: Calchaquí
Palintay:Calchaquí"
Pallamay: Colpes
Pasiquin: Asabgasta
Piguala, cacique Colana
Pisayaca: Guachaschi
Pituil: Pituil
Quemupi: Yocagasta ó Pachian
Sacaba, cacique Ascata
Sacaba," cacique" Ascata" (1712)
Saculpa: Yocan
Sachamon: Calchaquí
Saliga: Colpes
Saligua: Hampagcaschas
Sanquinay: cacique Colana
Selayan: Calchaquí (boca)
Sicampa: Calchaquí"
Sigampa: casique Villapima
Sileuyo: Calchaquí
Silpian: Gualfín
Silpian": Yocan
Silpino: Calchaquí
Silpino": Tucumangasta
Sican: Motemo
Sinchuca: Calchaquí
Subpalaz: Pituíl
Ticopares: Paquilingasta
Tilian: casique Asabgasta
Yacsapa: Lóndres
Yucama: Calchaquí
Yucayo: Tinogasta ó Calchaquí
Zacayan: Lacmi


NOMBRES SACADOS DE LOS EMPADRONAMIENTOS DE INDIOS EN SAN MIGUEL DE TUCUMÁN (1711)


Mellepcáy: padrón de Yucmamita y padrón de Toxpo, sin apellidos de indígenas.

En el padrón del Conventillo figuran indios Anconquixas, Gastonas y Eldetes.

Baiumsa ó Bauimsa, cacique de Anconquixa.

Sula: cacique de Gastonas y Eldetes (hay Concepción y Medinas).

El padrón de Lacme (en la Ramada-Concepción)
El" padrón" de" Nacche y
El" padrón" de" Niogasta (sin nombres indios)

En el padrón de Santa Ana figuran el cacique Anitainñ y el alcalde Catibas.

Lapan:       cacique en el Padrón de Marapá
Sinchuca: cacique en" el Padrón" de" Anchaxpa [2]
Chalin       cacique en" el Padrón" de" Chiquiligasta
Chamcana: cacique (curaca) de los Amaichas, que hoy viven en el valle de Calchaquí, cerca de Santa María, y la entrada del valle ó quebrada que conduce á Tafi.

Uti Quatina: [3] cacique, y padre de don Francisco Chauca, casado con doña Josepha Cam Yabe, padres de don Alonso Camcana.

Francisco Apomaita es el nombre de un indio «de tasa» del año 1788.

En un documento de 1668 aparecen nombres, como Callafe, Caspamac é Ybalo, en el pueblo de Anconquija (xa).

Quispe Ynga y Sichacañar son nombres de caciques de 1606.

En el padrón levantado el año 1720 en el pueblo de Chiquiligasta figuran nombres de indios, como Salcao y Niogasta.

Acapianta, Asogasta y Catimba son apellidos que registra el padrón de Santa Ana (1720).

Apellidos de padrón de Marapá son: Catintucla é Ybalo (1720).

Guasunga, nombre de un cacique, y Sola, el cacique de los indios Eldetes, aparecen en el padrón de Anconquixa (1720).

El cacique Sas figura en el padrón de Uclicha (1720).

Apellidos como: Chuque, Lasalpe y Ayaçac vemos registrados en el padrón de Amaicha, hecho en 1720.

Catin era el apellido de un curaca de la tribu Quilmes.

En el padrón de Famaillá (1711) figura un «curaquillo» de nombre Chasique.

Chau (curaca), Casináy, Aiac, Calante Consemay, Masan, Liquimáy Cusillo son apellidos del padrón de Amaicha, levantado el año 1711.


  1. Tomado del "Tesoro de Catamarqueñismos", etc. etc., por Samuel A. Lufone Quevedo. Buenos Aires, 1898.
  2. El padrón de Anamupila no registra nombres indios.
  3. El señor Lafone Quevedo observa que en otras partes de Catamarca existe aún la familia de Guaytimas; así, por ejemplo, en el pueblo de Tinogasta.